HÜR İNSAN

Sayilarda anlasmak kolaydir da, kelimelerde ve kavramlarda anlasmak zordur. Bu sebepten ilim adamlari, matematigi yanliz bir ilim olarak degil, "metodoloji" olarak da ele almislardir

Gunumuzde "hur insan" (ozgur insan), "tutsak insan" sozunun cok ve sIk kullanildigina sahit oluyoruz. Egitim insani "ozgurlustermeli, tutsak etmemelidir" kabilinden beyanlara ve yazilara sIk sIk rastlar olduk.

Gercekten nedir hurriyet? Hangi insan "hur" hangi insan "tutsak"tir? Egitim, insani nasil "hur" yine nasil "tutsak kafali" edebilir?

Hurriyetin gercekte bircok tarifi ve yorumu vardir. Felsefede "hurriyet, etkisiz tepki yapabilmektedir". Yani insanin, hicbir dis etkiye maruz kalmadan, hicbir zorlama olmadan, kendi iradesi ile davranabilmesidir. Oysa bu mumkun degildir. Cunku her yaratik gibi, insan da cok faktorlu bir determinizme baglidir. Insani da faaliyetine zorlayan biyolojik "psikolojik, tabii, ekonomik, sosyal, kulturel ve politik sebepler vardir ve insan davranisi bunlardan bagimsiz degildir.

Bugun, ister politika meydaninda, ister politika disinda konusan, yazan ve beyanat veren hicbir kimse yoktur ki, boyle bir determinizmin disinda bulunsun. A ve B adindaki iki sahis, bir konuda inandiklari dusuncelerini ortaya koyarken, birbirine zit dusebilirler. Soyler misiniz, bunlardan hangisi "ozgur", hangisi "tutsak" insandir? Her ikisi de, bu cemiyetin cocuklaridir, her ikisi de asagi yukari ayni egitimden gecmisler, her ikisi de icinde dogup buyudukleri sosyal, kulturel, ekonomik ve politik ortamdan etkilenmistir, fakat farkli kadrolarda yerlerini bulmuslar, simdi karsilikli gecmisler "sen tutsak insansin", "ben ozgur insanim" mi demektedirler? Yadirgadigimiz nokta suradadir: Egitilmis her insan, etkilenmis ve bu etkileri sahsiyetinde yeni bir terkibe ulastirmis kimsedir; dolayisi ile kendinden cok cemiyetin mahsuludur. Insanin, kendi sahsiyetinde cok az payi vardir. Hurriyet, yoksa bu payin adi mi?

18. yuzyil Avrupasi'ndan dunyaya yayilan bir "liberte" (hurriyet) cigligi vardi. Bu ciglik, o tarihlerde ve bir yuzyil sonra bile, "ferdin toplumdan kopardigi ve koparmak istedigi alternatifleri" ifade ediyordu. Kisi, toplumun koydugu politik, dini, ahlaki, hukuki, fikri, ... normalarin sertliginden sikayet ediyor, "sosyal kontrolun" askisini hafifletmek istiyordu. Liberal adam (ozgur insan), "toplumun sansurunden" rahatsiz olan, "ozel hayatina" deger veren ve kendini yasamak isteyen bir tipti. Alman fikir adami Nietzsche (Nice)'de, "suru'den kurtulmak", "topluma tapinmaktan" kacmak, "ego"yu tanrilastirmak biciminde ortaya cikan, once "individualizme" (ferdiyetcilige), sonra da anarsizme varan bu hurriyet (ozgurluk) anlayisi, sert toplumcu reaksiyonlara ve direnislere vesile olmustur. Su halde hur insan (ozgur adam) "cemiyete kafa tutan, onun din, ahlak, hukuk ve toresine" ters dusen adam da olamaz.

Su halde kimdir hur insan (ozgur insan)? Hep dusunen, arastiran, kritik eden, karar vermekte acele etmeyen, karar verdikten sonra azim ve sebat gostererek yolunda yuruyen kimse midir? Buna, belki diyebiliriz. Ama bir sartla, dusunme, arastirma, kritik etme, karar verme, inanma ve sebatla yurume vetiresine yon ve bicim veren hareket noktasini bilmek kaydi ile. Cunku felsefe tarihini tarihini dolduran fikir adamlari, politika sahnesini kaplayan kisi ve kadrolar dusunme, arastirma, kritik etme, karar verme, inanma ve sebatla yurume gibi zihni ve akli fonksiyonlara mutlaka yer veriyorlardir, fakat cikis noktalari ve bunlara yon veren prensipleri farklidir. Bununla beraber, her biri bir digerini "tutsak kafali" olmakla itham edebilir. O halde onemli olan hareket noktasini secmekte midir? Yani hur insan (ozgur insan) ilk adimini saglam atan insan midir? Ferdi, ahlak anlayisinin temeline olan Nice mi, yoksa ahlak anlayisinin temeline toplumu oturtarak bir vazife suuru ile hareket etmemizi isterken E.Durkheim mi saglam adim atmisti? Bunlardan hangisi hangisi "ozgur kafali" hangisi "tutsak kafali" idi? Goruluyor ki, bu da cikis kapisi vermiyor.

Turk-Islam Ulkusu acisindan durum daha farkli bir bicimde ele alinmalidir. Islam dunyasinin yetistirdigi unlu ilim ve din adamlarindan Imam-I Kuseyri (miladi: 986-1074), (esas adI Ebul KasIm Abdulkerim Bin Havazin'dir), Risale-i Kuseyriyye adlI kitabinda hurriyeti, "Allah'tan gayrisina kul olmak" biciminde tarif eder. Bu anlayis, Islamin hurriyet tarifini ozetler. Gercekten de musluman, Allah'tan gayrisina kul olmaz ve hareketlerine Allah'in rizasindan baska bir cikis noktasi aramaz. O "egosunu" da, toplumu da putlastirmaz. Bu sebepten objektif ve subjektif butun sahte mabutlari kafasinda ve gonlunde kirar, mutlak varlik olan Allah'tan gayri ilah tanimaz. Islam'in "Allah'tan baska ilah yoktur" parolasi, insana hur olmanin da sirlarini verir.

Butun bunlardan sonra denebilir ki Turk-Islam Ulkusunde hurriyet, "Allah'tan baska ilah yoktur" olcusu ile hareket edebilmektedir. Bize, bu muhtesem cumleyi ogreten yuce ve sanli peygambere selam olsun.
Türk İslam Ülküsü - S. Ahmed ARVASİ