FİKİR SİSTEMİ

Ülkemizde, nasil meydana geldigi ayri bir tartisma konusu olan "kavram kargasaligi" belasi yuzunden, gercekten anlasmak zorlasmistir. Sistem, doktrin, program, plan, strateji.. gibi kavramlar icice girmis, cok defa birbirlerinin yerine kullanilir duruma getirilerek zihinler karistirilmistir. Oysa, bunlar farkli seylerdir.

Herseyden once fikir sistemi, belli bir cikis noktasindan hareketle, aklin kanunlarina ve aklin metodlarina gore sistemli bir zihni arastirma yoluyla "bilgi problemine" (bilgini mensei, bilginin degeri, hakikat problemi gibi konularda), "varlik problemine" (varligin mahiyeti, esasi nedir? Madde, hayat, ruh, Allah nedir? Varlik tek midir, cok mudur, zaman, mekan ne demektir? gibi sorulara), "fiil (action) problemine" (hurriyet, kader, determinizm, irade ve sorumluluk gibi konularda) kendi arasinda tutarli bir genel bakis ve yorum getirmeyi ifade eder. Felsefe, sira ile "bilgi teorisi" (Epistemologie), "varlik teorisi" (Ontologie) "fiil (action) teorisi" adini verdikleri konularda, kendi icinde tutarli bir yorumlama bicimidir. Peygamberler, bu konularda "vahyin rehberligindeki bir akil ile" filozoflar ise, kendi kendini kurtarmayi iddia eden bir "trajik" akilla cozum ve yorum getirmeye calismislardir. Peygamberler ve veliler, akil ve dusunmeyi degerli bulduklari halde, yukarida saydigimiz konularda, bu kaabileyetlerimizin, insanlari tatmine ve huzura kavusturacak bir gucte olmadiklarini belirtiyorlar. Filozoflarin, butun felsefe tarihinin incelenmesinden de gorulecegi uzere, birbirleri ile bogusup durduklarini, "akil ve akli yikarak" bugune geldiklerini, insanlara "iman ve huzur" yerine, suphe ve tedirginlik getirdiklerini hakli olarak ortaya koyuyorlar. Dinimiz, insanlarin, bu konuda da, Allah'in "yardim ve merhametine muhtac olduklarini", peygamberlerin bu sebeple gonderildigini, bu problemlere "vahyin" yardimi ile ama yine akilla ve dusunerek ulasilabilecegini israrla belirtir. Gercekten de "vahyin aydinligini yitiren" bugunun, cesitli renkteki felsefi akimlari icinde "bunalmis insanini" gordukce bu hakikat daha iyi anlasilmaktadir.

Islam'a gore, "tam akil", Allah'tan gayrisini baglayan "sunnetullah"tir, "adetullah"tir. Buna "akl-i kull" de denir. Akl-i kull, butun yaratiklari icten ve distan kusatan ve dizginleyen "alemsumul" nizamdir. Bu nizamin sirlari ve incelikleri, cok ustun ve seckin yaradilisa sahip peygamberlere vahiy ile verilmistir. Bu sebepten, en yuce insan olan Peygamberimiz (O'na selam olsun), "akl-i kull" sahibi idi. Butun varligi, butun kipirdanislari "tevhid" nuru ile cozuyordu. Peygambere inanmayan ve beser tarihi icinde bir gercek olan "peygamberlik gorevine" inanmayan bir "akla", bu soylediklerimizi kabul ettiremezsiniz. Tevhid nurunu kaybeden bu "akil kirintilari", kendilerini bunaltmaya mahkumdurlar.

Tevhid nurundan habersiz kalan "akl-i cuzz" sahipleri, ciliz idraklerinin kandillerinde, suurlarini daraltmaktan ote birsey bulamadilar. Yahut, onlar, "Zifiri karanlik gecede, simseklerin ve yildirimlarin kisa sureli aydinliginda yol bulmaya calisan kimseler" gibi saskin ve tedirgin kaldilar. Islamda, boyle bir akil cabasina "akl-i sakim" adi verilir. Akl-i sakim, dar nefsaniyete bagli bir idrak kostegidir.

Akl-i selim ise, "vahyin sahasinda" at kosturmak yerine, bir "kitab-i ekber" olan alemdeki varliklari ve olaylari, mutlak varlik olan Allah'tan idrakimize ulasan "mesajlar" durumunda ale alir, "tevhidin isiginda" onlari anlamaya ve yorumlamaya calisir. Dinimiz, asla akli susturmaz, onu Mevlana Celaleddin-i Rumi'nin deyimi ile "parca akil" olmaktan kurtarir, nefsin (ego'nun) karanligindan "tevhidin nuruna" cikarir; dusunmeye ve arastirmaya "bir ibadet" ask ve huzuru getirir. Imam-i Gazali ve Imam-i Rabbani ve daha niceleri, iste bu suretle calisan, dusunen ve dunyanin hayranligini toplayan velilerimiz ve mutefekkirlerimizdir. Turk-Islam Ulkuculerinin "fikir sistemi" Allah ve Resulunun cizgisinde yuruyen "akl-i selim" sahibi, bir yuce veliler ve mutefekkirler kafilesince yogrulmustur.

Kara ve kizil renkli filozoflar, ister materyalist, ister idealist, ister spiritualist... olmak iddiasini tasisinlar, Batili insana ve onlarin yolunda gidenlere birsey veremediler, istiraplarina care bulamadilar. Bugun ya kopkoyu bir materyalizm, ya tedirgin edici bir supheciligin girdabinda bogulan, yahut bir "felsefesizlik felsefesine" siginarak intihar etmek korkusu ile "varolmak"tan ote bir saadete yol bulamayan ve tam bir "felsefe sefaletine" yuvarlanan kara ve kizil dunyadan ve onlarin filozoflarindan bizlere bir hayir gelmeyecektir. Fikir sistemi etrafinda simdilik bu kadar duralim. Doktrin, program, plan ve strateji kavramlari ise "fikir sisteminin" isiginda icinde bulundugumuz zamana, mekana ve sartlara gore giderek detaya inen sosyal, kulturel ekonomik ve poliik hedefler, calisma sekilleri ve uygulama metodlarini ifade eder. Sistem cok uzun surelidir, hatta esasta hic degismez, fakat doktrin daha esnek program ise cok dinamiktir. Planlar ise her an degisebilir. Strateji ise sartlara gore bunlar arasinda birlik, butunluk ve uyumu saglamayi ve kurabilmeyi esas alan prensipler manzumesidir.
Türk İslam Ülküsü - S. Ahmed ARVASİ