4. İnsanları Kur'ân'a Yöneltme

Sünnet inkarcıları, sünnet/hadis düşmanlıklarını masum bir havaya büründürmek için, hadislerin Kur'ân'ın yanında değersiz olduğunu, kendilerinin Kur'ân'a ve Allah'ın emirlerine aşırı değer verdiklerini söylemektedirler.

Kur'ân, İslâm dininin en önemli bilgi kaynağı olmakla birlikte, tek bilgi kaynağı değildir. Kur'ân'ı tebliğ eden, onun yaşayan bir tefsiri olan Resûlullah’ı devre dışı bırakarak insanları Kur'ân'a yöneltmek iddiası kadar gülünç bir iddia düşünülemez.

Kur'ân, her türlü sözü dinlemeye ve en güzeline tâbi olmaya çağırır. (2) "Allah size bilmediklerinizi açıklamak ve sizi sizden öncekilerin sünnetlerine iletmek istiyor" (3) âyetinde olduğu gibi, Müslümanları, hidâyet üzere olan önceki ümmetlerin hayat nizamına çağırır. Böyle iken, insanlara örnek olarak gösterdiği, (4) en yüce ahlakın sahibi olduğunu bildirdiği (5) Resulünün sünnetlerine uyulmasını hiç istemez mi?

Bizzat Kur'ân'ın sünnete önem verdiğini ve Müslümanları Resûlullaha uymaya çağırdığı düşünülürse, böyle bir fikrin ne derece asılsız olduğu kendiliğinden anlaşılır ve "Kur'ân'daki İslâm"ı savunanların, Kur'ân'la nasıl tezata düştüğü görülür.

5. Peygamberin Hüküm Koyamayacağı Düşüncesi

Sünneti toptan reddedenlerin delil olarak ileri sürdükleri bir diğer iddia da Kur'ân'da üç yerde geçen, "Hüküm ancak Allah'ındır" âyetidir. (6) Onlar, Peygamberin hüküm koyamayacağını söyleyerek sünneti bütünüyle reddetmektedirler.

Haricîlerin de aynı âyetleri delil kullanarak, Hz. Ali'ye (kv) karşı çıktıklarını ifâde ettikten sonra, bu iddianın doğruluk derecesini araştıralım.

Dinimize göre bir şeyi helâl veya haram kılma yetkisi sadece Allah'ındır. Peygamberimiz de dâhil hiçbir peygamber ve hiç bir insanın helâl kılma, haram kılma; helâli haram, haramı helâl yapma yetkisi yoktur. Bu gerçek, birçok âyet-i kerimede açıklanmıştır. Meselâ şu âyetlerde, müşriklerin kendilerine göre bâzı şeyleri haram saymaları şiddetle reddedilmiştir:

"De ki: Allah'ın kulları için yarattığı giyecekler ile hoş ve temiz rızıkları kim haram etti?" (7) "Müşrikler kendi akıllarınca, 'Şu hayvanlar ve şu ekinler haramdır; dilediğimiz kimselerden başkası yiyemez. Bir kısım; hayvanların da sırtı yüke haram kılınmıştır' derler. Kestikleri hayvanların üzerine de Allah'ın adını zikretmezler. Bütün bunlar Allah adına uydurdukları iftiralardır. Allah da onları uydurdukları şey sebebiyle cezalandıracaktır. Bir de, 'Şu hayvanların karnındaki yavrular erkeklerimize helâl, kadınlarımıza haramdır' derler..."

Bir sonraki âyette de; Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği şeyleri, Allah adına iftira ederek haram sayanların kesin olarak ziyanda oldukları bildirilmiştir. (8)

"De ki: Allah'ın size indirdiği rızkın bir kısmını haram, bir kısmını helâl mi kıldınız?"

Peygamberimiz de bir hadislerinde, kendisinin helâli haram, haramı helâl kılma yetkisine sahip olmadığını bildirmiştir. (9)

Bununla beraber, peygamberler ve Peygamberimiz Allah'ın emri ile bâzı şeyleri helâl kılmışlar, bâzı şeyleri de haram kılmışlardır. Bu gerçek, bir âyette şöyle buyurulur:

"O Peygamber, kendilerini iyiliğe sevk edip kötülükten sakındırır; temiz ve güzel nimetleri onlara helâl, habis olanları ise haram kılar." (10)

Burada Peygamberimizin helâl veya haram kılması, kendiliğinden değil, Allah'ın emrine dayanaraktır.

Peygamberimiz de (s.a.v.) Allah'ın emri istikametinde kendisinin de helâl ve haram kılabileceğini şöyle bildirmiştir:

"Bana Kur'ân ve bir o kadarı [sünnet] daha verildi. Yakında karnı tok, koltuğuna yaslanmış birisi, 'Size Kur'ân yeter; onda neyi helâl bulursanız onu helâl kabul ediniz. Onda neyi haram bulursanız, onu da haram biliniz' diyecek. Şunu iyi bilin ki, Allah Resulünün haram kıldığı da Allah'ın haram kıldığı gibidir." (11)

Bunun içindir ki, Kur'ân'da haram kılınmadığı halde, Peygamberimiz tarafından haram kılınan pek çok husus vardır. Meselâ bunlardan birisi, bir kadının üzerine hala ve teyzesinin nikâh edilemeyeceğidir. (12)

Evet, "Hüküm Allah'ındır" demek, Allah'ın emri ve vahyi ile peygamberlerin ve Peygamberimizin (s.a.v.) hüküm koymasına engel değildir. Ve Resûlullah (s.a.v.) Allah'ın emri üzerine Kur'ân'da yer almayan birçok konunun helâl veya haram olduğunu bildirmiştir.

Bu iddiaya sığınanlar şu hadisi de görüşlerine delil olarak zikrederler: "Bâzılarına ne oluyor ki, Allah'ın Kitabında bulunmayan bir takım şartlar koşuyorlar? Her kim Allah’ın Kitabında bulunmayan bir şeyi şart koşarsa, o şart geçersizdir. Yüz defa şart kılınmış olsa da bu böyledir. Allah'ın şartı daha doğru ve daha sağlamdır." (13)

Bu hadisi sünnetin inkarına delil olarak kullanmak, her şeyden önce sünneti inkar edenlerin içine düştüğü bir tezattır. Çünkü bir yandan sünneti toptan reddedilip, diğer yandan delil olarak kullanmak çifte standarttır.

Diğer taraftan, hadisi, Resulullah’ın Kur'ân'da mevcut hükümlerin dışına çıkmadığı şeklinde anlamak doğru değildir. Hadis, Allah'ın Kitabında bulunmayan şartları değil, Allah'ın kitabına zıt olan şartları geçersiz kılar. Çünkü muameleler esnasında koşulacak her şartın, Kur'ân'da yer aldığını iddia etmek mümkün değildir. Ancak bir şart Kur'ân'ın esaslarına zıtsa, o şart geçersizdir.

Nitekim, Peygamberimizin bu sözü söylemesinin sebebi Kur'ân'ın bir hükmünün çiğnenmesi değil, kendi koyduğu bir hükmün çiğnenmesidir. Peygamberimiz, Allah'ın vahyi ile Kur'ân'ın dışında koyduğu hükümleri de, "Allah'ın Kitabında" ifadesiyle tâbir etmiştir. Çünkü "Allah ve Resulüne itaat edin" (14) gibi âyetlerle kendisine bu yetkiyi veren de Kur'ân'dır.

6. Hadislerin Bir Birine Zıt Olduğu İddiası

Hadise karşı savaş açanların ileri sürdükleri bir gerekçe de aynı konuda farklı rivayetlerin olmasıdır. Evet, aynı konuda farklı hadisler vardır. Ancak bu durum kesinlikle bir inkar gerekçesi olamaz. Çünkü samimî bir yaklaşımla bu farklı rivayetler bir araya getirildiğinde, meselenin arasını bulmak mümkündür.

Diğer taraftan eğer aynı konuda farklı rivayetlerin bulunması, bir hadisi inkarı gerektirirse, işin ucu Kur'ân'a kadar uzanır. Çünkü aynı durum Kur'ân için de söz konusudur. Meselâ Kur'ân'da insanın yaratılışı ile ilgili çeşitli âyetler vardır. "Topraktan", "çamurdan", "çamurun özünden", "kerpiç gibi kuru çamurdan", “şekillenmiş bir balçıktan", “sudan”, "insanların bildikleri şeyden", “yapışkan çamurdan" gibi 16 farklı lafız mevcuttur. (18/ 37,7/12, 37/11; 55/14; 15/26, 28, 33, 23/12, 25/54; 70/39, 56/61; 86/6,16/4; 76/2,92/2; 30/54; 90/4; 4/1.)

Şimdi -hâşâ- "farklı ifâdeler" diyerek, bütün bu âyetleri Kur'ân'dan çıkaracak mıyız?

Halbuki bunun izahı son derece kolaydır. Bu farklı gibi görülen ifâdeler, ilk yaratılış, sonra insanların yaratılışı ve yaratılış evreleri olarak izah edilmektedir.

1995 yılında yapılan bir toplantıda, Doç. Hayri Kırbaşoğlu'nun tebliğinin müzakerecilerinden Prof Dr. Kemal Sandıkçı, onun "Manen rivayet, insanlar arasında korkunç ve tiksindirici zararların doğmasına yol açtı" sözünü ele alarak, bu konuya dikkat çekiyor ve sonra da şöyle diyor:

"İnsanların yaratılışları ile ilgili 16 ayrı ifadeyi bugün, ilk yaratılış, daha sonra insanların yaratılışı ve yaratılış evreleri olarak izah ediyoruz. Manen rivayet sonucu bâzı farklı lafızları ihtiva eden hadislerin bütün varyantları bir araya getirildiğinde, bunların telafi ve tevhidi mümkün iken, bu lafız farklılıkları hadislerin reddi için gerekçe görülür ve bu düşünce genelleşerek ilke haline gelirse, korkarım sıra Kur'ân'a da gelecektir. İslâm düşmanı ve kötü niyetli kimseler tarafından Kur'ân'daki lafız farklılığının da tutarsızlık olduğu iddia edilebilecek ve belki de Kitab-ı Mukaddese (Tevrat ve İncil'e) Müslümanlarca yöneltilen eleştirilerin rövanşı gerçekleşebilecektir." (15)

7. Sünneti Nakledenlerin Güvensizliği İddiası

Sünneti inkar edenlerin kendilerine göre dayandıkları bir gerekçe de sünneti nakledenlerin güvenilir olmadığı iddiasıdır. Buna göre başta sünneti bize nakledenlerin en başında gelen Sahabîler, sonra onların talebeleri olan Tabiîn, onların talebesi Tebe-i Tabiin ve ardından gelen alimler halkası, güvenilir değil.

Bu, çok büyük bir iddiadır. Bu işin sonu Kur'ân'ı, hatta -hâşâ- Allah'ı yalanlamaya dayanır. Çünkü Sahabîleri Kur'ân'ı Kerim’de bizzat yüce Allah övmüştür. Allah'ın kıyamete kadar okunacak bir kitapta övdüğü Sahabîlere ve "onları güzellikle takip eden" Tâbîne, onların güvenilirliğini tasdik eden milyonlarca âlim ve evliyaya güvenilmeyecek de ne ve kim oldukları belirsiz kimselerin sözlerine mi güvenilecek.

8. Hadislerin Zan İfâde Ettiği İddiası

Hadisleri inkar edenlerin bir diğer gerekçeleri de, hadislerin kesin ilim değil, zan ifâde ettiği iddiasıdır. İmam Şâtıbi, bu iddiacıları şöyle haber verir:

"Bidatçi türedilerden bir topluluk, hadisleri reddetmek için, çok defa, hadislerin zan ifâde ettiğini, zannın ise şu âyetlerde olduğu gibi, Kur'ân'da kötülendiğini ileri sürmüşlerdi: 'Onlar ancak zanna ve nefislerinin isteğine tabi oluyorlar' (16) ve 'Onlar ancak bir zanna kapılmışlardır. Zan ise hak olan hiçbir şeyin yerini tutmaz' (17) ve bu mânâya gelen âyetler. Öyle ki, onlar nass (hüküm) olarak Kur'ân'da haramlığı olmadığı halde, Allah Teâla'nın Nebisinin lisanıyla haram kıldığı şeyleri helâl saydılar."

İmam Şâtıbî, daha sonra, "Onlar bununla, ancak akıllarınca güzel gördükleri şeyleri kendileri için sabit kılmayı amaçlamışlardadır" dedikten sonra, âyet ve hadislerde kast olunan zannın onların iddia ettiği gibi olmadığını söyler. (18)

9. Bâzı Hadisler

Sünneti toptan inkar edenlerin gerekçelerinden biri de bâzı hadislerdir. Bunlardan birisi şöyledir:

"Benden rivayet edilen hadisler çoğalacaktır. Bunlardan Kur'ân'a uyanlar gerçekten benim sözlerimdir, uymayanlar ise bana âit değildir." (19)

Burada yine bir tezat göze çarpmaktadır. O da, Sünneti inkar edenlerin sünnetten delil getirmesidir.

Diğer taraftan, bu hadis, böylelerinin yaptığı gibi sünnetin bütün bütün inkarını değil, onun Kur'ân'la ölçüye vurulmasını, uygun düşenlerin alınmasını, zıt olanların ise reddedilmesini gerektirir. Dolayısıyla, sünnetin inkarı için asla delil teşkil etmez.

(Devam edecek)

Dipnotlar:

2- Zümer, 18.

3- Nisa, 26.

4- Ahzab, 21.

5- Kalem, 4.

6- En’am: 57, Yusuf:40-67.

7- A’raf, 32.

8- En’am, 138-139-140.

9- Müslim, Fezailu’s-Sahabe, 95-96.

10- A’raf, 157.

11- Ebu Davud, Sünen, 5.

12- Buhari, Müslim.

13- Buhari, Zekat 61, büyü’:67-73, ıtk:10, Mekatib: 2-5, Hibe:7: Müslim, ıtk, 5;Tirmizi, Büyü’: 33: İbn-i Mace, ıtk: 3: Ebu Davud, ıtk, 2.

14- Nisa Suresi, 59. Ayet.

15- Sünnet’in Dindeki Yeri, s.481.

16- Necm Suresi, (53) 23.

17- Necm Suresi, (53) 28.

18- Şatibi, el-Muvafakat.

19- Dr. Musfir Garamallah ed-Dümeyni, Makayisu, Nakdi Mutuni’s-Sünne (Hadiste Metin Tenkidi Metodları) s. 246.

İSMAİL MUTLU (ARAŞTIRMACI-YAZAR)